وصيت علامه حلى قدس سره به فرزند

بسم الله الرحمن الرحيم

پسركم! خداوند تعالى تو را بر انجام دادن فرمان هايش استوار بدارد و بر عمل خير و ملازمت آن توفيقت دهد و به سوى آنچه دوست مى دارد و راضى است، رهنمايت باشد و به آنچه از خيرها آرزو دارى و خواهانى، برساندت و در دنيا و آخرت سعادتمند كند و هر چه كه با آن چشم روشن مى گردد، هديه ات كند و عمر نيكو وزندگى آرام و خوش روزگارت را سپرى سازد و مهر صالح است بر اعمالت بنهد و وسايل رسيدن به سعادت را روزیت كند و از بركت ها بزرگ و والايش بر تو ببارند و خداوند از هر بلا و سختى دورت بدارد و بديها را از تو دفع كند!

بدان! كه من در اين كتاب قواعدالاحكام چكيده و فشرده احكام را به گونه اى موجز آوردم و پايه هاى اسلام را با كلمات كوتاه و عبارت هايى روان روشن ساختم و راه رشد و طريق استوار را واضح كردم. تاليف اين كتاب به هنگامى است كه پنجاه سال از عمر را گذرانده ام و وارد دهه شصت زندگی شده ام. دهه شص زندگى آنى است كه مهتر خلايق جناب رسول الله صلى الله عليه و آله فرموده: "آن آغازگاه هجوم مرگ است." حال اگر خداوند تعالى در اين دهه بر من مرگ را نوشته باشد و آن را با قدرش حتمى كرده باشد، از آنجا كه او فرمانش را بر بندگان حاضر و مسافر جارى سازد، پس من هم همان گونه كه خداوند تعالى وصيت را بر من واجب و بخصوص هنگام احساس مرگ مرا مامور به آن كرده است تو را مخاطب ساخته و برايت وصيت مى كنم به:

اينكه همدوش با تقوى الهى باشى، كه آن بيقين سنت پايدار و واجب حتمى و سپر نگه دارنده توشه ماندگار است و آن پر سودتر چيزى است كه انسان براى روزى كه چشم ها از هيبت آن روز گشاده و خيره مى ماند و يار و ياور نيست، خواهد داشت. التزام به پيروى اوامر خداوند تعالى و انجام دادن آنچه او مى پسندد و پرهيز از آنچه او ناخوش دارد و دورى از نواهى خداوند تعالى. كسب فضايل علمى و عروج از پستى نقص به بالاترين نقطه كمال و اوج گيرى در آسمان عرفان و نه سقوط به جايگاه جهال و و عمرت را با گرايش عاشقانه به پسنديده ها و يارى برادران دينى و پاسخ دشتخو را به سخن نيكوگفتن و نيكو رفتار را با چهره باز پذيرفتن بگذران! پرهيز از رفاقت با انسان هاى پست و همنشينى با افراد نادان، زيرا رفاقت و همنشينى با آنان خلق و خوى ناپسند و باطن پست برجا مى نهد. التزام به همدوشى با عالمان و نشست و برخاست با فاضلان داشته باش كه آن براى كسب كمالات زمينه كامل را فراهم مى سازد و برايت توان و مهارت در يافتن پاسخ مجهولات را به دنبال دارد.

بايد، امروزت از ديروزت بهتر باشد. تو و التزام به صبر و توكل و رضا. هر روز و شب، محاسبه نفس كن! از خداوند بسيار آمرزش بخواه! از نفرين مظلوم بترس بخصوص از نفرين يتيم و پيرزن، كه خداوند در مورد شكستن دلشكسته، گذشت نمى كند. تو و التزام به نماز شب، كه رسول الله صلى الله عليه و آله بر آن تشويث كرده و دعوت به اقامه آن كرده و فرموده است: "من ختم له بقيام الليل، ثم مات، فله الجنه"/هر كه آخرين عملش ، اقامه نماز شب باشد و بميرد، بهشت براى او باشد. تو و التزام به صله رحم، كه بيقين به عمر آدمى مى افزايد. تو و التزام به خوشرويى. همانا رسول الله صلى الله عليه و آله فرمود: "انكم لن تسعوا الناس باموالكم ، فسعوهم باخلاقكم"/همانا شما را نرسد كه با اموالتان، تمامى افراد را در آسايش قرار دهيد، لذا آنان را با اخلاقتان خشنود سازيد. تو و التزام به توجه و مراقبت از ذريه پيامبر، كه همانا خداوند همانا در سفارش به آنان تاكيد كرده و پادش رسالت و ارشاد مردم را دوستى و مهرورزى به آنان قرار داده است. خداوند تعالى فرموده است: "قل لا اسالكم عليه اجرا الا الموده فى القربى"/بگو در ازاى رسالت، پاداشى از شما خواستار نيستم، مگر دوستى در مورد خويشاوندان.

حضرت رسول الله فرموده: "انى شافع يوم القيامه لاربعه اصناف و لو جاووا بذنوب اهل الدنيا رجل نصر ذريتى و رجل بذل ماله لذريتى عند المضيق و رجل احب ذريتى باللسان و القلب و رجل سعى فى حوائج ذريتى اذا طردوا و شردوا./بيقين من در قيامت شفاعتگر چهار گروه هر چند گناهشان به اندازه تمام گناهان مردم باشد خواهم بود: مردى كه ذريه مرا يارى كند، مردى كه به هنگام تنگدستى ذريه ام، از مالش‍ به آن ها ببخشد، مردى كه به زبان و قلب، ذريه مرا دوست داشته باشد و مردى كه به هنگام بى سر و سامانى ذريه ام در رسيدگى به حاجاتشان كوشش كند.

امام صادق عليه السلام فرمود: "اذا كان يوم القيامه نادى مناد: ايها الخلائق! انصتوا، فان محمدا يكلمكم. فينصت الخلائق. فيقوم النبى صلى الله عليه و آله فيقول: يا معشر الخلائق! من كانت له عندى يد او منه او معروف، فليقم حتى اكافئه. فيقولون: بآبائنا و امهاتنا! و اى يد منه و اى معروف لنا؟! بل اليد و المنه و المعروف لله و لرسول على جميع الخلائق. فيقول: بلى. من آوى احدا من اهل بيتى او برهم او كساهم من عرى او اشبع جائعهم، فليقم حتى اكافئه. فيقوم اناس قد فعلوا ذلك. فياتى النداء من عندالله: يا محمد! يا حبيبى! قد جعلت مكافاتهم اليك، فاسكنهم من الجنه حيث شئت .فيسكنهم فى الوسيله حيث يحجبون عن محمد و اهل بيته عليه السلام/هنگامى كه قيامت برپا شد، ندا دهنده اى مى گويد: اى آفريده ها! ساكت باشيد تا حضرت محمد با شما سخن گويد. مردم ساكت مى شوند جناب نبى صلى الله عليه و آله برخاسته مى فرمايد: اى همه همه آفريده ها! هر كس كه براى من كارى انجام داده و منتى دارد و نيكى اى رسانده است برخيزد تا اينك جبران كنم. همه آفريده ها گويند: پدر و مادرمان فدايت! چه كارى و چه منتى و چه نيكى اى؟ خدمت و منت و نيكى، بر همه خلائق از سوى خدا و رسول خداست. حضرت رسول الله مى فرمايد: بلى. حال هر كه كسى از اهل بيت مرا پناه داده يا نيكى اى رسانده، يا با اهداى لباس آنها را از برهنگى نجات داده، يا گرسنگانشان را سير كرده است، برخيزد تا اينك جبران كنم. در اين لحظه مردمى كه آن كارها را انجام داده اند بر مى خيزند، سپس از جانب خداوند ندا مى آيد: اى محمد! اى حبيبم! همانا جبران كارهاى آنان را بر عهده تو گذاشتم آنان را در هر كجاى از بهشت كه خواستى جاى ده. حضرت رسول آنان را در مكانى به نام وسيله جا مى دهد تا نسبت به حضرت محمد و اهل بيتش عليه السلام در محروميت و حجابى نباشد.

تو و التزام به بزرگداشت علما و احترام به آنان، كه حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله فرمود: من اكرم فقيها مسلما، لقى الله تعالى يوم القيامه و هو عنه راض و من اهان فقيها مسلما لقى الله تعالى يوم القيامه و هو عليه غضبان/هر كه مسلمان دين شناس را گرامى دارد تا در قيامت خدا را راضى و خوشحال از خود خواهد يافت و هر كه مسلمان دين شناس را كوچك شمارد و اهانت كند، در قيامت خدا را ناراضى و خشمگين از خود خواهد يافت. حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله نگاه به چهره عالمان را، از جمله عبادتها شمرده است و نگاه به در خانه عالمان را عبادت دانسته و رفت و آمد با دانشمندان را عبادت خوانده است. تو و التزام به كوشش فراوان براى افزودن علمت و ژرف نگرى در دين كه حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام به فرزندش فرموده است: تفقه فى الدين، فان الفقهاء ورثه الانبياء. و ان طالب العلم يستغفرله من فى السماوات و من فى الارض، حتى الطير فى جو السماء و الحوت فى البحر. و ان الملائكه لتضح اجنحتها لطالب العلم رضى به/در دين ژرف بنگر! زيرا دين شناسان، جانشينان پيامبران هستند. براى طالب علم، هر چه در آسمانها و هر چه در زمين هست حتى پرنده در آسمان و ماهى در دريا طلب آمرزش مى كنند و فرشتگان به دليل خوشنودى از طالب علم بالهاى خود را خاك فرش آنان مى كنند. بپرهيز از كتمان دانش و بازداشتن شايستگان از فراگيرى علمت، زيرا خداوند تعالى مى فرمايد: ان الذين يكتمون ما انزلنا من البينات و الهدى من بعد مابيناه للناس‍ فى الكتاب اولئك يلعنهم الله و يلعنهم اللاعنون/كسانى كه نشانه هاى روشن و رهنمودى را كه فرو فرستاده ايم، بعد از آنكه آن را براى مردم در كتاب توضيح داده ايم نهفته مى دارند، آنان را خدا لعنت مى كند و لعنت كنندگان لعنت شان مى كنند. و حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله فرمود: اذا ظهرت البدع فى امتى، فليظهر العالم علمه. فمن لم يفعل، فعليه لعنه الله/هنگامى كه در امتم، بدعتها آشكار و فراگير شد، دين شناسان بايد علمشان را آشكار كنند و در اختيار همه قرار دهند. كسى كه چنين نكند، لعنت و نفرين الهى بر او خواهد بود. و نيز او صلى الله عليه و آله فرمود: و لا توتوا الحكمه غير اهلها، فتظلموها. و لا تمنعوها الهلها فتظلموهم/حكمت را در اختيار نااهل قرار ندهيد! كه اگر چنين كنيد به حكمت ظلم كرده ايد و از اهلش منع مكنيد! كه اگر چنين كنيد به اهل حكمت ظلم كرده ايد. تو و التزام به تلاوت قرآن عزيز و تفكر در معانى آن و رعايت اوامر و نواهى اش و تتبع در اخبار نبوى و آثار محمدى و جستجو و فهم معانى آن ها و تامل كردن تام در آنها. البته من، كتاب هاى زيادى در تمامى اين زمينه ها برايت نگاشته ام. اين، آن هايى بود كه وظيفه تو بود. اما آنچه به من مربوط است و نفعش به من بر مى گردد، عبارت است از:

اين كه با طلب رحمت برايم در بعضى از اوقات، مرا ياد كرده و مورد تفقد قرار دهى. و اين ثواب بعضى از طاعتهايت را براى من بفرستى. و در ياد كردم، كم نگذار! كه اگر چنين كنى اهل وفا تو را جفا كار خوانند، و در ياد كردم زياده روى مكن! كه اگر چنين كنى آنان كه اهل نيكى اند، تو را به كوتاهى در حق پدر به هنگام زندگانى نسبت مى دهند. بلكه در خلوتهايت و پس نمازهايت يادم كن! و آنچه از بدهكارى ها و تعهدات واجب بر عهده ام هست و خود انجام نداده ام تو قضا كن! و در حد توانت، بر سر مزارم به زيارتم بيا و مقدارى از قرآن تلاوت كن! و هر كتابى كه نوشته ام، ولى خداوند براى به پايان رساندنش، مهلتم نداده است، تكميل كن! و هر چه از خلل و نقصان و خطا و نسيان در آنى مى يابى اصلاح كن!

اين وصيت من است به تو. خداوند از جانب من بر تو ناظر است و السلام عليك و رحمه الله و بركاته و الله اعلم بالصواب.